CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA NĂM 1917 – BƯỚC NGOẶT CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI TỪ LÝ LUẬN TRỞ THÀNH HIỆN THỰC

Sau khi “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” ra đời, với khoảng thời gian gần 70 năm thì Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 giành thắng lợi, đánh dấu bước ngoặt chủ nghĩa xã hội từ lý luận trở thành hiện thực ở nước Nga. Những nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học mà C.Mác và Ph.Ăngghen chỉ ra đã được Đảng Cộng sản (b) Nga và V.I.Lênin vận dụng đúng đắn, sáng tạo vào thực tiễn nước Nga, lãnh đạo nhân dân tiến hành cuộc cách mạng “rung chuyển thế giới” lật đổ chính phủ tư sản lâm thời, thiết lập các Xô viết công – nông. Để ôn lại và góp phần làm rõ thêm giá trị của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, trong phạm vi chủ đề “Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 –  Bước ngoặt của chủ nghĩa xã hội từ lý luận trở thành hiện thực”, sẽ thể hiện một số nội dung sau:

Thứ nhất, từ khi chủ nghĩa Mác ra đời đã tạo nên bước ngoặt chuyển biến về chất là chủ nghĩa xã hội từ không tưởng trở thành khoa học.

Trong lịch sử xã hội loài người từ khi có phân chia thành giai cấp, tầng lớp và đối lập nhau về địa vị kinh tế – xã hội dẫn đến áp bức bất công đã xuất hiện tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Các trào lưu tư tưởng xã hội chủ nghĩa ở thời kỳ trước C.Mác đưa ra mới dừng lại ở phê phán xã hội đương thời nhưng chưa chỉ ra bản chất, thể hiện sự cảm thông với cuộc sống cực khổ trong xã hội hiện tồn của nhân dân lao động và bước đầu phác họa về mô hình xã hội mới nhưng đều rơi vào chủ nghĩa xã hội không tưởng. Chỉ khi chủ nghĩa Mác ra đời dựa trên quan điểm duy vật biện chứng, duy vật lịch sử đã có quan niệm một cách khoa học về chủ nghĩa xã hội và chỉ dẫn hoạt động của giai cấp công nhân thông qua vai trò lãnh đạo của chính đảng thực hiện đấu tranh giành chính quyền, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa mà giai đoạn đầu là chủ nghĩa xã hội.

Tác phẩm đánh dấu sự ra đời chủ nghĩa Mác, trong đó có lý luận về chủ nghĩa xã hội là tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” viết vào tháng 2 năm 1848. Đây là sự kiện đánh dấu một bước chuyển biến quan trọng trong lịch sử tư tưởng xã hội chủ nghĩa, đưa chủ nghĩa xã hội từ không tưởng trở thành khoa học. Lý luận chủ nghĩa xã hội của chủ nghĩa Mác, thực sự là khoa học về mô hình chế độ xã hội mới tốt đẹp. Với các nguyên lý cách mạng khái quát đều được rút ra từ thực tiễn cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại giai cấp tư sản, từ thực tế phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, không bao giờ áp đặt ý muốn chủ quan. C.Mác và Ph.Ăngghen dựa trên quan điểm về chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử đưa ra những dự báo khoa học về sự xuất hiện của một hình thái kinh tế – xã hội mới, hình thái kinh tế – xã hội cộng sản chủ nghĩa.

Lý luận về chủ nghĩa xã hội do C. Mác, Ph.Ăngghen sáng lập gọi là chủ nghĩa xã hội khoa học, bởi vì đã chỉ ra bản chất, động lực, những điều kiện để giải phóng giai cấp công nhân, giải phóng dân tộc, giải phóng nhân loại và giải phóng con người khỏi mọi áp bức, bóc lột, bất công trên phạm vi toàn thế giới. Nội dung lý luận về chủ nghĩa xã hội thể hiện ở hệ thống các nguyên lý cách mạng, vừa mang tính khoa học và vừa có giá trị chỉ đạo thực tiễn như: Lý luận phân kỳ hình thái kinh tế xã hội cộng sản chủ nghĩa, gồm một thời kỳ quá độ và giai đoạn thấp là chủ nghĩa xã hội, giai đoạn cao là chủ nghĩa cộng sản, cùng các nguyên lý cách mạng…. Hệ thống lý luận về chủ nghĩa xã hội do C.Mác – PhĂngghen sáng lập là cách mạng, khoa học, là kim chỉ nam cho mọi hành động của chính đảng của giai cấp công nhân. Song, đó là những nguyên lý cách mạng phổ biến chứ không phải là bất biến, ở mỗi điều kiện lịch sử cụ thể, ở mỗi nước khác nhau cần có sự vận dụng sáng tạo, bổ sung và phát triển cho phù hợp. Thực tế chứng minh, C.Mác – Ph.Ăngghen đã quan tâm bổ sung, phát triển các nguyên lý cách mạng khi thực tiễn có những thay đổi mới, chứ không coi là nhất thành bất biến.

Thứ hai, V.I.Lênin đã trung thành vận dụng sáng tạo các nguyên lý cách mạng của chủ nghĩa Mác trong bối cảnh chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa và phù hợp với thực tiễn nước Nga.

Trong bối cảnh chủ nghĩa tư bản đã bước sang giai đoạn mới là chủ nghĩa đế quốc, V.I.Lênin đã trung thành vận dụng sáng tạo và phát triển các nguyên lý cách mạng của chủ nghĩa Mác cho phù hợp. Khi chủ nghĩa tư bản có bước phát triển mới, chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc. Trên cơ sở phân tích những những hệ quả tất yếu do sự phát triển không đều của chủ nghĩa đế quốc, V.I.Lênin khẳng định: “Chủ nghĩa xã hội không thể đồng thời thắng lợi trong tất cả các nước. Trước hết, nó thắng lợi trong một nước, hoặc trong một số nước, trong khi các nước khác, trong một thời gian nào đó, vẫn còn là những nước tư sản hay tiền tư sản”^[1]. Và nước Nga đã trở thành khâu yếu nhất trong sợi dây chuyền của chủ nghĩa đế quốc, cách mạng vô sản sẽ mở đầu bằng cuộc cách mạng ở Nga. Sự thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga là phù hợp với quy luật, là kết quả tất yếu của đấu tranh giai cấp của giai cấp công nhân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản (b) Nga do V.I.Lênin đứng đầu, đã chứng minh tính đúng đắn của dự báo thiên tài ấy của các ông. Chủ nghĩa tư bản đã bị chặt đứt một mắt xích quan trọng, bắt đầu sự sụp đổ tất yếu của nó là, sự ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã hội, mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới.

Những nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học đã được Đảng Cộng sản (b) Nga và V.I.Lênin phát triển và vận dụng đúng đắn, sáng tạo vào thực tiễn nước Nga, lãnh đạo nhân dân tiến hành cuộc cách mạng “rung chuyển thế giới” lật đổ chính phủ tư sản lâm thời, thiết lập các Xô viết công – nông. Giai cấp công nhân Nga đã trở thành giai cấp lãnh đạo xã hội, giai cấp cầm quyền, Đảng Cộng sản (b) Nga trở thành Đảng lãnh đạo Nhà nước Xô viết – Nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới, mở đầu “sự nghiệp sáng tạo ra một kiểu chế độ nhà nước xưa nay chưa từng có trong lịch sử nhân loại”. Giai cấp công nhân và nhân dân lao động Nga thoát khỏi ách áp bức, bóc lột của chính quyền tư sản phản động và phong kiến chuyên chế, trở thành người làm chủ xã hội mới – xã hội dân chủ, công bằng, bình đẳng, không còn người bóc lột người. V.I.Lênin, khẳng định: “Chỉ có nước Nga Xô viết mới mang lại cho giai cấp vô sản và tuyệt đại đa số nhân dân lao động nước Nga một quyền tự do và một nền dân chủ chưa hề có”^[2].

Thứ ba, thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, chủ nghĩa xã hội trở thành hiện thực ở một nước tiền tư bản và mở ra một thời đại mới.

Nghiên cứu xã hội tư bản chủ nghĩa, C.Mác và Ph.Ăngghen đã dự báo sự ra đời của hình thái kinh tế – xã hội cộng sản chủ nghĩa và sụp đổ của hình thái kinh tế – xã hội tư bản chủ nghĩa là tất yếu, thông qua cuộc cách mạng vô sản, đó là cuộc đấu tranh giai cấp gay go, quyết liệt và giai cấp công nhân sẽ có sứ mệnh xóa bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa. Giai cấp tư sản sẽ kiên quyết bảo vệ chế độ sở hữu tư bản chủ nghĩa bằng đủ mọi thủ đoạn và phương tiện mà chúng có trong tay, nhưng sự ra đời và diệt vong của chủ nghĩa tư bản là tất yếu như nhau. Nghiên cứu về nước Nga, các ông đã dự báo: “Dù cho kết cục của chiến tranh có như thế nào chăng nữa, thì cuộc cách mạng ở Nga đã chín muồi và không bao lâu nữa sẽ bùng nổ”^[3].

C.Mác và Ph.Ăngghen đã có công làm cho chủ nghĩa xã hội từ không tưởng trở thành khoa học và truyền bá, giác ngộ giai cấp công nhân; thì V.I.Lênin lại có công phát triển và bảo đảm cho lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học trở thành sức mạnh vật chất và tinh thần trong tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa. Cuộc cách mạng ấy nhằm thực hiện mục tiêu, lý tưởng giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng xã hội và giải phóng con người, xây dựng chế độ xã hội xã hội chủ nghĩa do nhân dân lao động làm chủ. Đó là sự nghiệp cách mạng của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản (b) Nga, giai cấp vô sản đoàn kết lại, liên minh chặt chẽ với giai cấp nông dân và binh lính đã tạo thành sức mạnh vô địch đập tan bộ máy chính quyền của giai cấp tư sản và giai cấp địa chủ. Đồng thời, thiết lập Nhà nước Xô viết, mở ra cơ hội để hiện thực hóa mục tiêu, lý tưởng của giai cấp công nhân, cải tạo xã hội cũ, xây dựng và bảo vệ chủ nghĩa xã hội ở nước Nga.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười đã khẳng định tính đúng đắn và làm phong phú thêm nhiều luận điểm lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học trong thời đại đế quốc chủ nghĩa, về con đường và lực lượng của cách mạng vô sản, mở ra cơ hội để xây dựng chủ nghĩa xã hội trên thực tế… Với lý tưởng, con đường của Cách mạng Tháng Mười đã trở thành sức mạnh vật chất và tinh thần to lớn của toàn thể nhân dân Xô viết bảo vệ thành công chính quyền công nông non trẻ trước sự chống phá điên cuồng của kẻ thù trong nước và sự can thiệp vũ trang của 14 nước đế quốc vào đầu năm 1918. Kết quả giữ vững chính quyền Xô viết, hoàn thiện hệ thống chuyên chính vô sản; thực hiện chính sách kinh tế mới (NEP), tiến hành điện khí hóa toàn quốc, tổ chức xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước Nga; tăng cường liên minh công nông, trí thức, đoàn kết dân tộc… Nước Nga (năm 1922 mở rộng một số nước cộng hòa gọi là Liên Xô) với điểm xuất phát thấp, lạc hậu trở thành một cường quốc trên thế giới, cứu nhân loại khỏi thảm họa phát xít trong chiến tranh thế giới lần thứ hai (1941-1945).

Sau chiến tranh thế giới lần thứ II, Liên Xô chiến thắng phát xít tạo điều kiện thuận lợi cho các nước giành được độc lập lựa chọn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa xã hội từ một nước phát triển thành hệ thống chính trị thế giới với những thành tựu vĩ đại và tính ưu việt của nó là thực tiễn sinh động không thể phủ nhận tính cách mạng, khoa học của lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học trong hiện thực. Hệ thống xã hội chủ nghĩa ra đời, tạo điều kiện cả vật chất và tinh thần cho các nước thuộc địa tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc, giành được độc lập dân tộc lựa chọn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chủ nghĩa tư bản… Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cách mạng Tháng Mười mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc và cả loài người, mở đầu thời đại mới trong lịch sử, thời đại quá đội từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới”^[4].

Thứ tư, sự sụp đổ mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu không phải do chủ nghĩa Mác –  Lênin đã lỗi thời và sai lầm của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917.

Vào những trong thập kỷ cuối của thế kỷ XX, nhân loại đã chứng kiến sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu. Đây là một tổn thất vô cùng to lớn đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, đối với các lực lượng tiến bộ và yêu chuộng hòa bình trên thế giới. Lợi dụng hiện tượng thực tế đó, các thế lực thù địch, những kẻ chống cộng, cơ hội chính trị ra sức xuyên tạc, phủ nhận thành quả cách mạng và ý nghĩa lịch sử to lớn của Cách mạng tháng Mười, của chủ nghĩa xã hội hiện thực, phủ nhận những nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học và tuyên bố về “sự cáo chung của chủ nghĩa cộng sản”. Sự đổ vỡ này do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, nhưng trực tiếp nhất là do những sai lầm nghiêm trọng về đường lối trong quá trình cải tổ, đổi mới, về công tác cán bộ và tổ chức thực tiễn, sự phản bội của một số cá nhân giữ chức vụ cao trong Đảng đã xa rời những nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học và phản bội lại lý tưởng xã hội chủ nghĩa của Cách mạng Tháng Mười và của giai cấp công nhân.

Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại đã trung thành, kiên định và vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin trong công cuộc cải cách, đổi mới xây dựng, bảo vệ chủ nghĩa xã hội và đã đạt được những thành tựu to lớn, trong đó có Việt Nam. Sự sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu không phải là sự phủ định chủ nghĩa xã hội trên cả phương diện lý luận và thực tiễn mà chỉ là sự đổ vỡ của một mô hình phát triển cụ thể do không được điều chỉnh kịp thời khi mắc phải sai lầm và khi điều kiện thực tiễn đã thay đổi. Chủ nghĩa xã hội hiện thực vẫn đang tồn tại, phát triển và đạt được nhiều thành tựu có ý nghĩa lịch sử. Ý nghĩa lịch sử vĩ đại và lý tưởng xã hội chủ nghĩa của Cách mạng Tháng Mười vẫn còn nguyên giá trị trong đời sống chính trị và trong trái tim của những người cộng sản, nhân dân lao động, các lực lượng tiến bộ và yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Đảng ta đã chỉ rõ: “Chủ nghĩa xã hội trên thế giới, từ những bài học thành công và thất bại cũng như từ khát vọng và sự thức tỉnh của các dân tộc, có điều kiện và khả năng tạo ra bước phát triển mới. Theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội”^[5]. Vấn đề đặt ra là các nước xã hội chủ nghĩa, các đảng cộng sản là phải kiên định và giữ vững bản chất cách mạng và lý tưởng xã hội chủ nghĩa, phải rất tỉnh táo, chủ động, kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu chống phá cách mạng, nhất là chiến lược “diễn biến hòa bình”, của các thế lực thù địch. Đấu tranh không khoan nhượng với những tư tưởng sai trái, phản động, bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và vai trò lãnh đạo của Đảng trong xây dựng chủ nghĩa xã hội, với những thành tựu ngày càng vững chắc trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Đi theo lý tưởng xã hội chủ nghĩa của Cách mạng tháng Mười, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, lãnh đạo nhân dân thực hiện Cách mạng Tháng Tám thành công, thiết lập Nhà nước công nông đầu tiên ở khu vực Đông Nam châu Á, tiến hành thắng lợi hai cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, giành lại độc lập, tự do cho dân tộc, đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Lựa chọn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư abnr chủ nghĩa là khát vọng của nhân dân ta, là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử. Nước ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội từ xuất phát điểm thấp, lại phải gánh chịu hậu quả nặng nề của chiến tranh lâu dài, những khó khăn, hạn chế, yếu kém, thậm chí sai lầm về nhận thức và trong tổ chức thực hiện. Đứng trước bối cảnh thế giới có những biến đổi to lớn và sâu sắc, mô hình xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế tạm thời lâm vào khủng hoảng, thoái trào… Đảng ta vẫn kiên định lý tưởng xã hội chủ nghĩa của Cách mạng Tháng Mười, vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh tiến hành đổi mới, vượt qua khủng hoảng kinh tế – xã hội, giành được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Thành tựu phát triển trên các lĩnh vực của Việt Nam qua hơn 35 năm đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”^[6]. Thành tựu đó, không chỉ tạo ra thế và lực mới để nước ta tiếp tục phát triển mà còn góp phần quan trọng vào phong trào cách mạng thế giới, khẳng định ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Mười vẫn còn nguyên giá trị và sự thắng lợi của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong hiện thực.

Các thế lực thù địch dù có đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình” gắn với kích động “tự diến biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ để làm suy yếu từ bên trong và từng bước chuyển hóa chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Song chúng ta luôn luôn tin tưởng rằng, mỗi người dân Việt Nam rất cảnh giác cách mạng và vô hiệu hóa các quan điểm sai trái, thù địch bảo vệ Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa. Kiên định, thực hiện có hiệu quả đường lối đổi mới của Đảng, quản lý của Nhà nước, khơi dậy khát vọng cống hiến của mỗi người dân và cả dân tộc thì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” chắc chắn sẽ được hiện thực hóa./.

[1] V.I.Lênin, Toàn tập, tập 30, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1981, tr. 173.

[2] V.I.Lênin, Toàn tập, tập 37, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tr. 455.

[3] C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, tập 19, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, tr. 181.

[4] Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996, tr. 300.

[5] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 69.

[6] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ  XIII, tập 1, Nxb, Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 25.