Những vấn đề mới về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng

Ngay trong tiêu đề, mục XIV, Văn kiện Đại hội XII (01/2016) đã nêu “Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”. Với tiêu đề này, không chỉ là biểu hiện về hình thức mà còn chứa đựng lý luận về sự gắn kết, thống nhất trong mục tiêu, nội dung, nhiệm vụ giữa xây dựng với hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Việc khẳng định sự gắn kết giữa xây dựng với hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam như vậy chính là thể hiện nhận thức đầy đủ hơn về sự thống nhất biện chứng giữa xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa với hoàn thiện Nhà nước đó cho phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế hiện nay. Mặc dù đây là hai nội dung, hai quá trình khác nhau, nhưng có sự thống nhất, đan xen, tác động, thúc đẩy nhau ngay từ trong bản chất của nó.

Trong sự gắn kết, đồng thời thực hiện cả xây dựng và hoàn thiện thì Văn kiện Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh phải hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cho phù hợp với tình hình mới.

Trên cơ sở phân tích tình hình thực tiễn, nhất là thực trạng tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay, Văn kiện Đại hội XII của Đảng khẳng định: “Hoàn thiện thể chế, chức năng, nhiệm vụ, phương thức và cơ chế vận hành, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”; “Hoàn thiện tổ chức…của bộ máy nhà nước”.

 Cụ thể hoá vấn đề này, Đảng chỉ rõ phải “hoàn thiện thể chế, chức năng, nhiệm vụ, phương thức và cơ chế vận hành” trong đó chú trọng hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức của Nhà nước theo quy định của Hiến pháp năm 2013; hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật; hoàn thiện cơ chế  phân công, phối hợp thực thi quyền lực nhà nước, nhất là hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước; hoàn thiện cơ cấu tổ chức Chính phủ và hoàn thiện thể chế hành chính dân chủ – pháp quyền trong đó tập trung vào các thiết chế quyền lực quan trọng nhất như Quốc hội, Chính phủ và bộ máy chính quyền địa phương, các cơ quan tư pháp.

Sự phát triển mới về xác định nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam.

 Văn kiện Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: “Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam”. Nêu ra nội dung này, không chỉ khẳng định nhiệm vụ trọng tâm của quá trình đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam hiện nay mà còn thể hiện rõ phương châm gắn kết giữa xây dựng với hoàn thiện, xây dựng đi đôi với hoàn thiện làm cho mô hình, chức năng, nhiệm vụ Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày càng hoàn chỉnh phù hợp hơn, bảo đảm cho hệ thống chính trị hoạt động đáp ứng được những yêu cầu trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế.

Đồng thời còn khẳng định nguyên tắc trong quá trình thực hiện xây dựng và hoàn thiện Nhà nước xã hội chủ nghĩa là phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nêu ra nguyên tắc này, thể hiện sự tiếp tục khẳng định bản chất của Nhà nước ta trong nhận thức của Đảng. Đó là Đảng coi trọng cả hai mặt có quan hệ mật thiết với nhau trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước: giữ vững bản chất chính trị – giai cấp và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước trong quản lý, điều hành xã hội. Giữ vững bản chất chính trị – giai cấp để cho Nhà nước ta thực sự trở thành nhà nước của dân, do dân, vì dân.

Sự phát triển mới trong xác định rõ nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước.

Văn kiện Đại hội XII của Đảng khẳng định: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”. Nguyên tắc này là kết quả của quá trình tìm tòi, kế thừa những hạt nhân hợp lý trên phương diện tổ chức bộ máy nhà nước cả ở trong nước và nước ngoài; là bước phát triển quan trọng cả về phương diện nhận thức lý luận và tổ chức thực tiễn trong quá trình tìm tòi, sáng tạo để xây dựng được mô hình tổ chức quyền lực nhà nước ngày càng phù hợp với nước ta, nhất là trong tình hình hiện nay.

Sự phát triển mới về xác định nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Đại hội XII của Đảng khẳng định nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong tình hình hiện nay thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong quản lý xã hội, quản lý đất nước: “Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ”. Nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thống nhất với nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, vì Đảng ta là Đảng cầm quyền, tổ chức và hoạt động của Nhà nước đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng thực hiện quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật. Mọi cơ quan, tổ chức, mọi cán bộ, đảng viên, công chức, công dân có nghĩa vụ chấp hành Hiến pháp và pháp luật.

Những phát triển mới về lý luận xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng là kết quả của đổi mới tư duy và tổng kết thực tiễn từ quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước nhiều năm qua. Những phát triển mới đó, góp phần bổ sung ngày càng hoàn chỉnh lý luận về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế sâu, rộng. Hiện thực hoá những nội dung mới về lý luận này, bảo đảm cho Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý và điều hành xã hội, thực sự là nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì  nhân dân./.